Τα παιδιά που έχουν προβλήματα που επηρεάζουν την οπτική αντίληψη, αντιμετωπίζουν δυσκολίες στο να αναγνωρίζουν, στο να θυμούνται, και να οργανώνουν τις οπτικές εικόνες με τρόπο ώστε να κατανοούν τα γραπτά και σχηματικά σύμβολα που χρησιμοποιούνται στη μάθηση. Συχνά, δυσκολεύονται στο να μάθουν να διαβάζουν, αλλά επίσης μπορεί να αντιμετωπίσουν προβλήματα στο να καταλάβουν τα σύμβολα που χρησιμοποιούνται κατά τη μάθηση άλλων αντικειμένων, όπως διαγραμμάτων, χαρτών, ή γραφικών. Τα προβλήματα οπτικής αντίληψης συνήθως συνυπάρχουν με κατασκευαστικά και λειτουργικά προβλήματα, αλλά επίσης συχνά εμφανίζονται μόνα τους. Πολλά παιδιά με καλή όραση που έχουν αναπτυξιακές καθυστερήσεις, μαθησιακές δυσκολίες ή νευρολογικές καταστάσεις, επίσης παρουσιάζουν προβλήματα οπτικής αντίληψης.

Η οπτική αντίληψη περιλαμβάνει έναν αριθμό συναφών ικανοτήτων οι οποίες τείνουν να είναι αλληλένδετες η μία με την άλλη. Είναι δύσκολο να ορίσει κανείς ρητά ένα τύπο προβλήματος οπτικής αντίληψης από έναν άλλο και κάποιοι ειδικοί ορίζουν προβλήματα χρησιμοποιώντας διαφορετική ορολογία. Έτσι, οι παρακάτω όροι χρησιμοποιούνται συχνά για να περιγράψουν συχνά προβλήματα οπτικής αντίληψης.

• Η οπτική προσοχή αναφέρεται στην εγρήγορση και ετοιμότητα του παιδιού για ενεργή μάθηση χρησιμοποιώντας οπτικά ερεθίσματα. Αυτό απαιτεί ενσυνείδητη προσπάθεια του παιδιού να συγκεντρωθεί και να χρησιμοποιήσει τους μύες του ματιού για να εστιάσει αποτελεσματικά στο οπτικό ερέθισμα. Η οπτική προσοχή επίσης απαιτεί από το παιδί να παρατηρήσει οπτικά ερεθίσματα τα οποία μπορεί να είναι περιφερειακά σε σχέση με την κοντινή εργασία, και να διαλέξει τα ερεθίσματα που είναι σχετικά και να τα παρατηρήσει και ποια θα αγνοήσει. Παιδιά που αντιμετωπίζουν προβλήματα που επηρεάζουν την οπτική προσοχή, μπορεί να αποτυγχάνουν να παρατηρήσουν λεπτομέρειες που θα οδηγήσουν τη μάθηση ή τη συμπεριφορά τους, ή μπορεί να υπερβάλλουν με λεπτομέρειες που πρέπει να αγνοηθούν.

• Το οπτικό κλείσιμο αναφέρεται στην ικανότητα να αναγνωρίζει σχέδια ή αντικείμενα από τα οποία λείπουν κομμάτια ή παρουσιάζονται ημιτελή. Αυτή η δεξιότητα επιτρέπει στο παιδί να αναγνωρίζει γρήγορα ένα αντικείμενο ολοκληρώνοντας νοητικά την οπτική εικόνα ή συσχετίζοντας την εικόνα με παλιότερα αποθηκευμένη πληροφορία. Είναι αυτή η δεξιότητα που επιτρέπει στο βρέφος να αναγνωρίζει το μπιμπερό του όταν αυτό είναι μερικώς κρυμμένο κάτω από μια κουβέρτα και επίσης είναι η δεξιότητα που επιτρέπει σε έναν ενήλικα να διαβάζει γρήγορα σαρώνοντας τις λέξεις σε μια παράγραφο. Προβλήματα με το οπτικό κλείσιμο μπορεί να συνεισφέρουν σε δυσκολίες στο διάβασμα ή στο συλλαβισμό.

• Η οπτική σταθερότητα σχήματος είναι η ικανότητα του παιδιού να αναγνωρίζει ότι τα σχήματα ή τα αντικείμενα παραμένουν τα ίδια ακόμη κi αν παρουσιαστούν σε διαφορετικό περιβάλλον ή έχουν διαφορετικές θέσεις ή μεγέθη. Αυτό επιτρέπει στο νεαρό παιδί να σχετίζεται με μία δισδιάστατη εικόνα ενός γνώριμου αντικειμένου, όπως ένας κύβος ή μια κούκλα και να το αναγνωρίζει για αυτό που αντιπροσωπεύει. Επιτρέπει στο παιδί να αναγνωρίζει ότι ένα γνώριμο αντικείμενο όπως ένα αμάξι, όταν το βλέπει από απόσταση, ξέρει ότι στην πραγματικότητα είναι μεγαλύτερο απ’ ότι φαίνεται. Αυτή είναι επίσης η δεξιότητα που επιτρέπει σε έναν αρχάριο αναγνώστη να αναγνωρίζει γρήγορα το γράμμα «Α» ακόμη κι αν είναι γραμμένο στο μικρά, στο κεφαλαία, χειρόγραφα, καλλιγραφικά, σε διαφορετικό φόντο, ή με διαφορετικούς τρόπους.

• Η οπτική διάκριση αναφέρεται στην ικανότητα του παιδιού να αναγνωρίζει τα βασικά χαρακτηριστικά ενός ερεθίσματος όπως το σχήμα, το μέγεθος, ο προσανατολισμός ή το χρώμα. Η ικανότητα να ταξινομεί ή να συνδυάζει αντικείμενα βάσει αυτών των χαρακτηριστικών φανερώνει την ικανότητα να χρησιμοποιεί δεξιότητες της οπτικής διάκρισης. Κάποιοι ειδικοί αναφέρονται σε αυτού του τύπου την οπτική αντίληψη με τον όρο “οπτική αντίληψη σχήματος”.

• Η οπτική διάκριση εικόνας - φόντου επιτρέπει στο παιδί να διαχωρίζει οπτικές πληροφορίες που βρίσκονται στο πρώτο πλάνο από το φόντο, ώστε να δώσει προσοχή στις σχετικές λεπτομέρειες. Αυτό επιτρέπει στο παιδί να επικεντρώνεται γρήγορα στις πιο σημαντικές πλευρές της οπτικής εικόνας, ενώ ταυτόχρονα διατηρεί την επίγνωση της σχέσης των επιμέρους τμημάτων με τη συνολική εικόνα. Τα παιδιά που παρουσιάζουν προβλήματα σε αυτόν τον τομέα μπορεί να δυσκολεύονται στη μάθηση όταν υπάρχουν υπερβολικά πολλές λέξεις στο κείμενο ή όταν υπάρχουν και άλλες εικόνες στις σελίδες που πρέπει να κοιτάξουν. Συχνά χάνουν το σημείο που βρίσκονταν όταν επιτελούν οπτική εργασία.

• Η οπτική μνήμη αναφέρεται στην ικανότητα του παιδιού να θυμάται οπτικό υλικό. Υπάρχουν διαφορετικά είδη οπτικής μνήμης, συμπεριλαμβανομένης και της άμεσης ανάκλησης της πληροφορίας (μερικές φορές την ονομάζουν μνήμη εργασίας), της μακροπρόθεσμης ανάκλησης της πληροφορίας και της ανάκλησης της ακριβούς σειράς πολλών αντικειμένων (ονομάζεται οπτική διαδοχική μνήμη).

• Η οπτικοκινητική ολοκλήρωση αναφέρεται στην ικανότητα του παιδιού να εντάσσει την οπτική πληροφορία στις κινήσεις που αφορούν την λεπτή κινητικότητα. Είναι αυτή η δεξιότητα που επιτρέπει στο παιδί να προβλέψει πού θα τοποθετήσει τα χέρια του για να πιάσει μια μπάλα που κινείται, ή πώς να κουνήσει τα χέρια του με ακρίβεια για να γράψει ένα γράμμα ή μια λέξη. Αυτή η δεξιότητα υποδηλώνει μια δυναμική διαδικασία, όπου το παιδί συνεχώς προσαρμόζει τις κινήσεις του βασιζόμενο στην οπτική ανατροφοδότηση που συμβαίνει κατά τη διάρκεια της πορείας της κίνησης. Η οπτικοκινητική ολοκλήρωση είναι ένα πολύ σημαντικό στοιχείο της μάθησης στην πρώιμη παιδική ηλικία, όπου χρησιμοποιούνται χειριστικές και άλλες πρακτικές προσεγγίσεις. Είναι αυτή η δεξιότητα που βρίσκεται πίσω από τη μάθηση πραγμάτων όπως το να κόβει με το μαχαίρι, να χρησιμοποιεί το μολύβι, να τα καταφέρνει με τα φερμουάρ των ρούχων, να μεταχειρίζεται διάφορα παιχνίδια, εργαλεία της τάξης και υλικά. Μερικοί ειδικοί χρησιμοποιούν τον όρο «συντονισμός ματιού χεριού» για να περιγράψουν αυτού του τύπου την αντιληπτική δεξιότητα.

• Η οπτικοχωρική αντίληψη αναφέρεται στην ικανότητα του παιδιού να αναγνωρίζει τον προσανατολισμό και τη θέση των αντικειμένων, καθώς και τον προσανατολισμό του εαυτού του στο χώρο. Αυτή η ικανότητα επιτρέπει στο παιδί να αναγνωρίζει το αριστερό από το δεξί, το πάνω από το κάτω, την κορυφή από το βάθος και να μαθαίνει το λεξιλόγιο για να περιγράφει αυτές τις σχέσεις. Παιδιά με αυτού του τύπου τα αντιληπτικά προβλήματα συχνά αντιστρέφουν γράμματα, αριθμούς, ή λέξεις. Βέβαια, είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε ότι η κατανόηση των χωρικών σχέσεων αναπτύσσεται σταδιακά κατά τα πρώτα σχολικά χρόνια. Οι αναστροφές δεν είναι ασυνήθιστες όταν πρόκειται για παιδιά δευτέρας Δημοτικού τα οποία συχνά αναγνωρίζουν ότι έχουν κάνει αναστροφή. Η οπτικοχωρική αντίληψη συνεισφέρει επίσης στην επίγνωση της αντίληψης του βάθους, όπως και στην ανάπτυξη ενός γνωστικού χάρτη του περιβάλλοντος, ο οποίος βοηθά το παιδί να μαθαίνει να σχεδιάζει το πώς θα κινηθεί αποτελεσματικά στο περιβάλλον του.

Πηγή: Kurtz, L.A. (2006). Visual Perception Problems in Children with AD/ HD.Autism and Other Learning Disabilities